TÜRKİYE'DEKİ YATIRIM ARAÇLARININ 2000-2013 YILLARI ARASINDA GETİRİ KARŞILAŞTIRMASI

Bireyler tasarruflarını güvenli yerlerde saklamak veya değerlendirmek ister. Türkiye ekonomisindeki gibi bir enflasyonist ortamda yatırıma dönüştürülmeyen tasarruflar değerlerini kaybederler, bu yüzden bireyler artık gelirlerini en iyi şekilde değerlendirmek ister. Piyasada birçok finansal yatırım aracı
bulunmaktadır. Bunların en başlıcaları Devlet İç Borçlanma Senetleri, mevduat, emtialar, dövizler ve hisse senetleridir.

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de gelişimini sürdürmekte olan finansal yatırım araçları, tasarruf sahipleri açısından birikimlerini verimli bir şekilde değerlendirebilecekleri bir alternatif oluşturmaktadır. Finansal yatırım araçlarına ilgisini arttıran gerek yerli gerekse yabancı yatırımcılar, yatırımlarına doğru yön verebilmek için en doğru aracı seçmesi gerekmektedir. Yanlış yatırım aracı tercih edildiği takdirde diğer yatırım araçlarına göre daha fazla risk alınmış ve daha az getiri elde edilmiş olacağı gibi zarar da edilebilmektedir.

Gelişen ekonomilerden olan ülkemizde finansal yatırım araçları geçmiş dönemlerde ne kadar etkin çalışmış, bireyler tasarruflarından ne kadar reel getiri elde etmiş ve tasarruflarını en azından enflasyona karşı ne kadar koruyabilmiştir?

Bu çalışmada Türkiye’deki başlıca finansal yatırım araçlarının uzun vadeli bir perspektifte analiz edilmiştir. Çalışmada 2000 yılının başı ve 2013 yılının sonu arasındaki dönem ele alınmıştır. Türkiye’deki başlıca finansal yatırım araçları olarak mevduat, BIST 100 Endeksi, Amerikan Doları, Euro, Altın (Külçe) ve Devlet İç Borçlanma Senetleri ele alınmıştır.

Söz konusu veriler TÜİK veri tabanından alınmıştır ve bunlar çeşitli vergi ve kesintiler düşülmeden brüt getirileri baz almaktadır.

               Çalışmada reel getiriler TÜFE ile enflasyondan arındırılmıştır. Anapara 12 aylık dönem sonunda tekrar sermaye getirileri, faiz gb. getirileriyle birlikte aynı yatırım aracına yatırılacaktır böylece getiriler bileşik olarak hesaplanacaktır.

Mevduat Getirisi

YILLAR	NOMİNAL GETİRİ (%)	REEL GETİRİ (TÜFE) (%)	REEL GETİRİ (ÜFE)* (%)
2000	45,5	4,7	9,6
2001	34,3	-20,3	-28,8
2002	58,0	21,8	20,8
2003	46,0	23,3	28,2
2004	24,6	14,1	12,6
2005	15,15	6,90	12,17
2006	15,20	5,06	3,24
2007	16,99	7,93	10,43
2008	15,46	4,91	6,80
2009	15,91	8,81	9,42
2010	7,93	1,44	-0,86
2011	7,37	-2,79	-5,26
2012	7,10	0,89	4,54
2013	6,10	-0,81	-1,21

*2000-2004 yılları arasında 1994 temel yıllı TEFE, 2005-2013 yılları arasında 2003 temel yıllı ÜFE değişim oranları kullanılmıştır

Bu bağlamda yukarıdaki veriler kullanılarak 2000 yılı başında yatırılan 100 TL’nin 2013 yılı sonundaki bileşik getiri ile hesaplanan reel değeri (TÜFE’ye göre) 195,25 TL olmuştur. Reel getiri %95,25 olarak gerçekleşmiştir. 

                                                     BIST 100 Endeksi Getirisi

İMKB 100 Endeksi, 05.04.2013 tarihinden itibaren BIST 100 Endeksi adını almıştır.

YILLAR	NOMİNAL GETİRİ (%)	REEL GETİRİ (TÜFE) (%)	REEL GETİRİ (ÜFE)* (%)
2000	-24,4	-45,6	-43,0
2001	38,1	-18,0	-26,8
2002	-6,9	-28,2	-28,8
2003	47,2	24,3	29,2
2004	39,8	28,0	26,3
2005	62,30	50,67	58,09
2006	1,40	-7,52	-9,12
2007	41,90	30,92	33,94
2008	-53,50	-57,75	-56,99
2009	95,50	83,52	84,56
2010	31,53	23,62	20,81
2011	-20,19	-27,74	-29,58
2012	45,57	37,31	42,28
2013	-7,76	-14,12	-13,77

*2000-2004 yılları arasında 1994 temel yıllı TEFE, 2005-2013 yılları arasında 2003 temel yıllı ÜFE değişim oranları kullanılmıştır.

Bu bağlamda 2000 yılının başında yatırılan 100 TL’nin 2013 yılı sonunda bileşik getiri ile hesaplanan reel değeri (TÜFE’ye göre) 75.93 TL olmuştur. Reel getiri -%24.07 olarak gerçekleşmiştir.

Amerikan Doları Getirisi

YILLAR	NOMİNAL GETİRİ (%)	REEL GETİRİ (TÜFE) (%)	REEL GETİRİ (ÜFE)* (%)
2000	29,0	-7,2	-2,8
2001	113,6	26,8	13,3
2002	10,8	-15,2	-15,9
2003	-10,4	-24,3	-21,3
2004	0,7	-7,8	-9,0
2005	-3,20	-10,14	-5,71
2006	-5,90	-3,42	-5,09
2007	-17,70	-24,07	-22,31
2008	31,20	19,21	21,36
2009	-2,40	-8,38	-7,86
2010	1,01	-5,07	-7,22
2011	22,85	11,23	8,40
2012	-4,40	-9,95	-6,69
2013	15,96	7,97	8,40

*2000-2004 yılları arasında 1994 temel yıllı TEFE, 2005-2013 yılları arasında 2003 temel yıllı ÜFE değişim oranları kullanılmıştır.

Yukarıdaki verilere göre 2000 yılı başında yatırılan 100 TL’nin 2013 yılı sonunda bileşik getiri ile hesaplanan reel değeri (TÜFE’ye göre) 51.46 TL olmuş ve reel getiri -%48,54 olarak gerçekleşmiştir.

Euro’nun Getirisi

YILLAR	NOMİNAL GETİRİ (%)	REEL GETİRİ (TÜFE) (%)	REEL GETİRİ (ÜFE)* (%)
2000	13,7	-18,2	-14,2
2001	113,0	26,4	12,9
2002	26,6	-2,4	-3,2
2003	7,6	-9,1	-5,5
2004	5,0	-3,9	-5,2
2005	10,90	2,95	8,03
2006	17,90	7,52	5,66
2007	-9,20	-16,23	-14,29
2008	22,50	11,30	13,31
2009	4,60	-1,26	-1,81
2010	-8,53	-14,03	-15,98
2011	22,36	10,78	7,97
2012	-4,77	-10,30	-7,05
2013	21,06	12,72	13,17

*2000-2004 yılları arasında 1994 temel yıllı TEFE, 2005-2013 yılları arasında 2003 temel yıllı ÜFE değişim oranları kullanılmıştır

Yukarıdaki verilere göre 2000 yılı başında yatırılan 100 TL’nin 2013 yılı sonunda bileşik getiriyle hesaplanan reel değeri (TÜFE’ye göre) 86,50 TL olmuş ve reel getiri -%13,5 olarak gerçekleşmiştir.

Altın’ın (Külçe) Getirisi

YILLAR	NOMİNAL GETİRİ (%)	REEL GETİRİ (TÜFE) (%)	REEL GETİRİ (ÜFE)* (%)
2000	20,8	-13,1	-9,0
2001	121,9	31,7	17,7
2002	34,1	3,4	2,5
2003	8,3	-8,5	-4,9
2004	4,5	-4,4	-5,6
2005	10,90	2,95	8,03
2006	29,80	18,38	16,33
2007	5,90	-2,30	-0,04
2008	34,80	22,48	24,69
2009	33,50	25,32	26,03
2010	24,77	17,27	14,60
2011	44,76	31,06	27,73
2012	-1,91	-7,60	-4,26
2013	-16,14	-21,92	-21,60

*2000-2004 yılları arasında 1994 temel yıllı TEFE, 2005-2013 yılları arasında 2003 temel yıllı ÜFE değişim oranları kullanılmıştır.

Yukarıdaki verilere göre 2000 yılının başında yatırılan 100 TL’nin 2013 yılı sonundaki bileşik getiri ile hesaplanan reel değeri (TÜFE’ye göre) 209.78 TL olmuş ve reel getiri %109,78 olmuştur.

Devlet İç Borçlanma Senetleri Getirisi

YILLAR*	NOMİNAL GETİRİ (%)	REEL GETİRİ (TÜFE) (%)	REEL GETİRİ (ÜFE)** (%)
2005	21,84	13,11	18,68
2006	13,20	3,24	1,45
2007	21,56	12,15	14,74
2008	17,89	7,11	9,05
2009	18,00	10,77	11,39
2010	9,48	2,89	0,56
2011	6,01	-4,02	-6,46
2012	11,24	4,79	8,58
2013	6,11	-1,20	-0,80

*2005 yılı öncesi 1 yıldan uzun vadeli DİBS ihraç edilmediği için 2000-2004 dönemi araştırmada veri olarak kullanılmamaktadır.
**2005-2013 yılları arasında 2003 temel yıllı ÜFE değişim oranları kullanılmıştır.

2005 yılı başında yatırılan 100 TL’nin reel değeri 2013 yılı sonunda bileşik getiri ile hesaplanan reel değeri (TÜFE’ye göre) 158,87 TL olmuştur. Böylece reel getiri %58,87 olarak gerçekleşmiştir. 9 yıllık dönemin ortalama bileşik reel getirisi %6,54 olmuştur. 2000-2005 yılları arası uzun vadeli DİBS ihracı olmadığı için söz konusu dönemdeki reel getirilerin %6,54 olduğu varsayılacaktır. Böylece 2000 yılı başında yatırılan 100 TL 2013 yılı sonunda bileşik getiri ile hesaplanan reel değeri 218.07 TL olmuştur reel getirisi %118,07 olarak gerçekleşmiştir.

Yatırım Araçlarının 2000-2013 Yılları Arasında Gerçekleşen Bileşik Reel Getirilerin Sıralanması

YATIRIM ARACI	REEL GETİRİ (%)
1.      DİBS	118.07
2.      Altın (Külçe)	109.78
3.      Mevduat	95.25
4.      Euro	-13.5
5.      BIST 100	-24,07
6.      Amerikan Doları	-48,54

Araştırmanın yapıldığı 2000-2013 döneminde Türkiye’deki finansal yatırım araçlarının bileşik getirileri yukarıdaki grafik ve tablo ile karşılaştırılıp sıralanmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda ilgili dönemde pozitif getiriyi yalnızca Devlet İç Borçlanma Senetleri, Altın (Külçe) ve Mevduat sağlamıştır. Söz konusu araçların getirisi brüt getiriler üzerinden hesaplandığından, reel getirilerin hesaplananlardan daha düşük olacağı unutulmamalıdır.

Yatırımcılar hangi yatırım aracına yatırım yapmaları konusunda çoğu zaman belirsizlik yaşamaktadırlar. Bu yüzden yatırımcıların işlem yapmadan önce söz konusu yatırım aracını çok iyi incelemeleri ve yatırım stratejilerini belirlemeleri önemlidir. Ayrıca yatırımcılar, piyasada oluşabilecek olasılıkların farkında olmalı bu durumlara finansal ve psikolojik olarak hazırlıklı olmalıdır. Yatırım yapanlar için, mali durumların yanında, psikolojik hal ve durumlar da çok önemlidir.

Bir yatırım aracı için risk, sistematik ve sistematik olmayan risk olmak üzere ikiye ayrılır ve bu iki riskin toplamı toplam riski verir. Yatırımcılar en düşük risk düzeyinde en yüksek getiriyi elde etmek ister. Sistematik risk, ekonomik politik, sosyal yapı ve bu yapıların değişkenliğinden ilerin gelen ve piyasadaki bütün varlıkları etkileyen bir risk türüdür. Sistematik risk genel ekonomik koşullardan etkilenir ve yatırım araçlarını etkiler. Bu risk türü, portföy çeşitlendirilmesi yapılıp azaltılamayan risk türüdür. Sistematik olmayan risk ise yatırım araçlarının kendilerine özgü olduğu risk, portföy çeşitlendirilmesi yoluyla azaltılabilir risk türüdür.

Bu araştırmanın amacı 2000 yılının başı ile 2013 yılının sonu arasındaki 14 yıllık sürede Türkiye’deki finansal yatırım araçlarının getirilerinin incelenmesi karşılaştırılmasıdır. Söz konusu dönemde temel finansal yatırım araçları olarak mevduat, BIST 100 Endeksi, Amerikan Doları, Euro, Altın (Külçe) ve Devlet İç Borçlanma Senetleri ele alınmıştır. Bu yatırım araçlarının ilgili dönemde enflasyondan arındırılmış bileşik getirisi şöyle gerçekleşmiştir. DİBS’in reel getirisi %118.7, altının reel getirisi %109.78, mevduatın reel getirisi %95.25, Euro’nun reel getirisi -%13,5, BIST 100 endeksinin reel getirisi -%24.07, Amerikan Dolarının reel getirisi -%48.54 olarak gerçekleşmiştir.

Yukarıda görüldüğü gibi faiz getirisi veren finansal yatırım araçları enflasyona karşı yenilmemiş pozitif getiri vermiştir. Oysa döviz piyasası ve ülkemizin borsa endeksi son 14 yıllık süreçte yatırımcılara enflasyon karşısında koruma sağlayamamış aksine yatırımcıların zarar etmesine sebeb olmuştur. Buradan anlaşıldığı üzere ülkemizde ekonomik istikrarsızlıklar finansal yatırım araçlarının volalitilitesinin artmasına sebeb olmuş ve bu yüzdende faiz dışı getiri veren finansal yatırım araçlarında istikrarlı getiriri sağlanamamıştır.